In deel 1 van deze serie zit Frank Bond vast in het jaar 2071. Daar leest hij een artikel dat terugblikt op het internet van vroeger. Tot zijn schrik ontdekt Frank dat de Groene Amsterdammer een oud interview bevat met niemand minder dan hemzelf. Deel 2 omvat dit interview waarin Frank uit 2040 grip probeert te krijgen op het fenomeen van de selfie. Deel 3 is een gesprek met een oude dame en een Kale Man waarbij ze pratende weg tot een samenvatting komen van de problemen rondom de selfie. De Kale Man flipt uiteindelijk en Frank moet voor hem vluchten. In Deel 4 valt Frank in slaap en droomt dat hij in gesprek is met ene Han. Uiteindelijk breekt de Kale Man in in de droom en besluiten de drie te ontdekken hoe ze in deze situatie zijn belandt. Ze lopen een tuinhuisje binnen waar een stem achter ze gordijn belooft alles te vertellen.
Het Gordijn Valt
We staan met z’n drieën in de ruimte. ‘Pak maar een klapstoeltje hoor’ zegt de lage stem. ‘Ze staan tegen de muur links. Voor jullie rechts. Maar pas op voor het groene stoeltje. Die is wat krakkemikkig.’ Met onze groene brilletjes op is werkelijk alles groen dus we pakken er ieder een en gaan voorzichtig zitten. Net voor het gordijn waar de stem achter vandaan klinkt staat een camping koelkastje. Het bromt zachtjes. Als een kat die spint.
Ik merk dat ik zenuwachtig ben. Ik wil weten hoe de vork in de steel zit. Ik schraap mijn stem en vraag:
‘Zijn wij een fictie?’
De stem achter het gordijn antwoordt: ‘Ja. Michel Foucault heeft gelijk. Jullie zijn een fictie. En ik, Frank Bond uit 2023 heb jullie ingezet in deze rare serie over selfies. Ik moest dit stuk schrijven omdat ik me zorgen maak. Als mens. Als ouder. En ik snap gewoon niet dat niet meer mensen en ouders dat doen.
Het onderwerp lijkt misschien zo glad en dun als ijs na een nacht vriezen. Maar als jezelf erop begint te begeven en je zakt er doorheen, dan ontdek je dat er zich donkere, veelomvattende dieptes onder bevinden. Het ondervragen ervan geeft inzicht in de problemen die steeds meer de kop beginnen op te steken in onze moderne samenleving.
En laat dus zien dat het op het gebied van identiteit een verminkende rol speelt met een niet te onderschatten sociologische impact.
Voordat ik jullie opvoerde in deze fictieve serie, had ik een lang essay geschreven. Dat droop van de negativiteit en de schuld leek neer te leggen bij de jonge selfies makende generaties. Terwijl alles voor mij neerkomt op het volgende:
Selfies zijn schadelijk, regulering is vereist.
Michel Foucault schudt zijn hoofd. ‘Jaja dat zijn ze zeker, die hele mobiele telefoon en verrekte social media zijn dat ook.’ Ik hoor amper wat Michel zegt. Ik ben te verontwaardigd en vraag door.
‘Maar waarom heb je ons dan in hemelsnaam hier geschreven?’
De stem achter het gordijn vervolgt: ‘Denk eens na. Er is al nagedacht over de selfie en het internet en hoe deze fenomenen werken en niet werken. Al zij het indirect. Maar ik wil dat mijn lezer meedenkt en overpeinst.
Ik besloot terug te keren naar mijn belangrijkste vragen en door middel van een fictie mijn argumenten retorisch tot stand te laten komen.
‘Waarom plaatste je de serie in de toekomst?’
‘Door het stuk in 2071 te plaatsen kon ik de benodigde afstand creëren om het onderwerp te ondervragen. Het plot – al is het flinterdun – hielp me om de door mij aangehaalde filosofen als karakters naar voren te brengen. Zo kon ik hun (jullie) complexe stem wat simpeler maken.
Jullie zijn dat en ikzelf, Frank Bond uit 2021 maar dan als fictieve constructie. Met jullie doel ik ook op de oude dame die helaas is doodgeschoten: Hannah Arendt, Michel Foucault, alias de Kale Man, en Han (Byung-Chul han).
De serie is geen gemakkelijke leeservaring en niet per se als zodanig bedoeld, maar heeft door deze constructie wel laten zien dat er niet te lichtzinnig over de selfie kan worden gedacht.
In een notendop:
De selfie is een zelfopgelegd panopticon waarbinnen een opgelegde schijnwerkelijkheid voor waar wordt aangenomen. Dit systeem zonder gezonde dialoog en zelfreflectie ondermijnt de ontwikkeling van een gezonde Zelf van individuen omdat deze hun Ik opzijschuiven ten bate van een door de maatschappij opgelegde Mij. Dit verstoort de relatie met de realiteit.’
KLAP! Met een keiharde knal valt Han op de grond. Zijn stoeltje is ingeklapt. Michel helpt hem overeind. ‘Dat was even schrikken’ zegt Han met die onverstoorbare grijns op z’n gezicht. ‘Ik zei het nog zo’ grinnikt de stem vanachter het gordijn. ‘Pak anders een lekker koud biertje uit het koelkastje. Tegen de schrik.’
Het campingkoelkastje blijkt inderdaad goed gevuld met biertjes en fris. Onze biertjes maken bevredigende geluiden bij het openen. We kijken elkaar aan en proosten. Han doet het koelkastje weer dicht en gaat erop zitten. Hij krabt aan zijn stoppelbaardje. ‘Toch is een belangrijke vraag nog niet geadresseerd lijkt mij’ zegt hij vervolgens.
‘Waarom nemen mensen nou eigenlijk selfies?’
Achter het gordijn vandaan klinkt het geluid van een fles die wordt ontkurkt. Gevolgd door het inschenken van een glas.
De man achter het gordijn vervolgt: ‘Tja, jongeren, mensen willen worden gezien. Serieus genomen worden. Dat is heel normaal en daar is niets mis mee… Maar dat ze daarvoor de selfie gebruiken of TikTok filmpjes of wat dan ook, daar is wel wat mis mee. Het is een norm geworden die zichtbaarheid belooft en dit absoluut niet waarmaakt. Het teert hierbij op de onzekerheid van de maker en eist de makers medeplichtigheid aan de leugen.
Zo zijn mensen uiteindelijk de hele dag slaafs bezig om gezien te worden, maar niemand ziet ze echt én er ontstaat geen dialoog met anderen. Dit ontwricht de persoonlijke ontwikkeling. Persoonlijke ontwikkeling draait om het zien van de ander en het proberen te doorgronden van de ander. Het is een empathisch proces. Als gevolg hiervan kan iemand zichzelf onder ogen komen en doorgronden. En anderen.
Deze uitwisseling die de essentie van alle identiteit is, wordt door selfies geïsoleerd. Terwijl relaties, reflectie en de sociale cohesie die hieruit ontstaan om gezamenlijke verlangens draaien. Niet om individuele verlangens. Door een deflatie van het ik ontstaat zo langzamerhand de deflatie van het collectief en dit versterkt de verdere deflatie van het Ik. Etcetera.
Deze zien we niet slechts in selfies, maar de selfie is wel de lelijkste uitvergroting van hoe het internet misleidt. De bijwerkingen hiervan steken iedere dag meer en meer de kop op. De gevolgen variëren van polarisatie tot ongelukkige overspannen jongeren, van een politiek die geen grip meer krijgt op visie en beleid tot aan de wappies- en wokebewegingen.’
Han geeft een harde boer. ‘Pardon man achter het gordijn. De techniek is de afgelopen decennia over ons heen gewalst. Niets meer, niets minder. We wisten niet wat ons overkwam. Als een kat in een kattenfilmpje speelden we allemaal bezeten met vuur alsof het een bolletje wol was. Met de nieuwste ontwikkelingen rondom AI die sneller gaan dan we kunnen bevatten is het essentieel om vandaag vragen te stellen.
Gaat de serie niet vooral over nadenken omzetten in actie?’
‘Absoluut, Han. Want wat houdt ons tegen? Ik zal in 3 stappen vertellen hoe ik dit zie:
1 Er komt een kentering.
De wereld vergaat niet door selfies. Oh nee.
Door middel van sociale contacten ontdekt de maker namelijk dat het internet en selfies slechts illusies zijn. Façades. En dat echt contact meer rijkdom bevat. Die kentering komt omdat die kentering onafwendbaar is. Hoewel de jonge selfiemaker verslaafd is aan zijn/haar telefoon is de drang om echt gezien en gehoord te worden en het effect daar van veel krachtiger en groter.
2 Waarbij sociaal contact de remedie is.
Laat kinderen, jongeren, jongvolwassenen hun directe omgeving beleven. Zorg dat er interactie is met deze directe omgeving. Trek ze terug de echte wereld in. Niet alleen tijdens het sporten, maar de hele dag. Van de les op school tot de dagelijkse omgang thuis en buitenshuis.
3 Hiervoor is regulering van bovenaf vereist.
Kinderen onder de 18 zouden geen data-subject mogen zijn. Zouden niet mogen worden blootgesteld aan de verslavende en schadelijke gevaren waar we ze aan overleveren. Wanneer we onze kinderen leren zwemmen gooien we ze ook niet eerst in een bad met haaien om te kijken hoe dat afloopt.
Als we onze kinderen willen leren om te leven in een samenleving waarin ze uiteindelijk hun verantwoordelijkheid kunnen nemen én dragen, moeten we ze eerst het recht geven om zichzelf te ontwikkelen. Niet door ze in de vervuilde leugenachtige en ultrakapitalistische echokamer te laten spelen die het internet is geworden, maar in een sociale samenleving die draait om mens zijn.
Revolutie!
Het Ik mag dan in deze tijd van de opgeblazen Mij worden onderdrukt en uitgeput, maar deze zal weer in grote getale opstaan om zich in kritische authenticiteit te herpakken. Laten we klein beginnen met het afzweren van de selfie.
Dus keer terug naar jullie eigen tijd en plaats. Werp vanuit daar jullie blik op de wereld om jullie heen met eerlijke ondervragingen ten bate van onze menselijkheid, nieuwe generaties en huidige generaties mensen. Niet in doemdenken, maar in constructieve retoriek die mensen helpt in te zien dat de ingeslagen weg kan worden herzien.’
Dan is er alleen nog stilte.
Michel, Han en ik kijken elkaar aan en staan op. We zijn dan misschien slechts ficties, toch heffen we onze flesjes in een enthousiaste proost. Het groene gordijn valt en we staan oog in oog met onszelf. We weten wat ons te doen staat.
Het Artwork voor 2071: A Selfie Odyssey wordt mede mogelijk gemaakt door Frank Bonds AI Bot B613
