Twee weken geleden ontmoette ik Fotograaf des Waterlands, Bob Doets. Het bleek dat hij veel over mij had gehoord. Hij produceerde namelijk de zevendelige documentaireserie die Frank Bond maakte rond Frans de Blaak. Daags voordat de tweede aflevering online kwam, ging er een foto rond van een brildragende man met lang blond haar en een rossige baard. Naar nu bleek werd niet alleen ik, maar ook Bob door meerdere mensen gevraagd of ík de man op de foto was. De man in de documentaire was echter Sam Frederik de Blaak (de broer van), maar het mysterieuze verhaal van Frans de Blaak kreeg hier voor mij een bijzondere wending.
Afgelopen november kondigde Volendammer Frank Bond aan bezig te zijn het album Passages van Frans de Blaak af te ronden. Frans was een filosoof, muzikant en dichter uit Warder die in de Space is the Place Studio van Bond bezig was zijn debuutalbum op te nemen dat moest verschijnen onder het pseudoniem Francis Alban Blake. In 2018 verdween Frans de Blaak echter. Uit de dagboeken van Frans bleek dat Frans’ verdwijning zelfverkozen was. Aanvankelijk nam Frank aan dat Frans naar de Belgische kust was getrokken, of dat hij ergens aan de Schelde zat (Jaap Koper, 3voor12). Door gesprekken te voeren met de vrienden en familie van Frans, en de talloze dagboeken en notities die hij achterliet door te spitten, kwam Frank tot de conclusie dat Frans middels een omvangrijk ritueel onze dimensie moet hebben verlaten.
Het blijkt dat de grootmoeder van mijn opa Voortman (mijn moeders kant) de zus was van een voorouder van Frans de Blaak. Vanuit Monnickendam is mijn tak van de familie in Volendam terechtgekomen en die van Frans in Warder. Frank Bond, bij wie ik ook mijn muziek opneem, hielp me dit uit te zoeken. Om het album Passages te kunnen voltooien heeft hij van de familie van Frans namelijk de beschikking gekregen tot al zijn tapes, dagboeken en notities. In één van deze bundels stond een notitie die mij via Cornelia Middelbeek aan Frans koppelde. Ik kreeg het album alvast mee (nogmaals bedankt, Frank!) en luisterde de cd voor de eerste keer af terwijl ik op de fiets vanaf de Grote Kerk in Edam richting Oosthuizen en Etersheim vertrok.
De negen nummers op Passages ontwaren zich in het Waterlandse landschap dat zo vertrouwd was voor Frans de Blaak en waar ik wel eerder doorheen was gereden maar nooit echt zoveel acht op had geslagen. Het voorbijrazende verkeer op de N247 en de plotselinge bedrijvigheid op de boerderijen weerklinken in de synthesizers en vlotte xylofoon die in veel nummers te horen zijn. De wind die door de open weilanden op je trommelvlies beukt, vindt zijn weg op het album middels het ontstemde harmonium uit 1865 dat door Frans de Blaak werd ingespeeld op de tapes die de basis vormen voor Passages. Frank Bond heeft veel van Frans’ originele opnames behouden en daar soms dingen aan toegevoegd (King Forward Records, 2022). Het opnameproces werkt vaak zo dat muziek en zang apart van elkaar worden opgenomen. De muziek is dus (grotendeels) van Frans zelf, maar hij verdween voor hij zijn nummers heeft kunnen inzingen. De stem die je op het album hoort, is dus van AlascA-frontman Frank Bond.
Terwijl ik de spoorwegovergang bij Oosthuizen nader, klinkt ‘On Darkness’ door mijn koptelefoon. De tweede helft van het album neemt een duisterdere toon aan. Door het hele album heen klinkt de onverenigbaarheid van Frans de Blaak en de moderne wereld in de teksten door. Van de cultuur waarbinnen zelfontplooiing middels creatieve uitingen de kop in wordt gedrukt en van waaruit Frans in ‘Blisters’ probeert te ontsnappen, tot de kapitalistische reuzen die in ‘Bread Games Giants Slaves’ de kleine spelers opslokken. Als ik het landschap om me heen en de muziek op Passages op me laat inwerken, denk ik dat Frans verlangde naar een kleinschaliger leven waarin de mensen bewuster omgaan met hun omgeving. In ‘More is not the Answer’, dat Frans schreef vanuit het perspectief van de natuur, uit hij ook zijn ongenoegen over het feit dat de economische belangen altijd zwaarder worden gewogen dan de ecologische belangen.
In de laatste twee liedjes lijkt Frans, via Frank, direct tot ons te spreken: “I cannot lead the way, I’m just a dying flame”; “I know what to do, but don’t you follow me.” Uit ‘Here in the Mountains the Visions will Come’ blijkt dat Frans heeft gevonden wat hij zocht, daar waar hij nu is. Naar mijn mening moeten we niet proberen Frans terug te roepen. Voor iedereen die na het beluisteren van dit album voelt dat hij Frans de Blaak kent en dat Frans in ieder van ons aanwezig is, vormt Passages de doorgang tot hem.
Bronnen
King Forward Records. “Francis Alban Blake Documentaire Aflevering 4.” YouTube, 22 februari 2022. https://youtu.be/MSU0ap7Qtrc. 22 maart 2022.
Koper, Jaap. “Het mysterie van muzikant, filosoof en dichter Francis Alban Blake”, 3voor12, 23 november 2021. https://3voor12.vpro.nl/lokaal/noord-holland/artikelen/overzicht/2021-artikelen/Het-mysterie-van-muzikant–filosoof-en-dichter-Francis-Alban-Blake.html. 20 februari 2022.
