Op 4 december 2020 verscheen de “bescheiden kameropera” L.I.T.A.N.I.E.S van de hedendaagse componist Nicholas Lens op het prestigieuze label Deutsche Grammophon. Voor dit werk riep Lens de hulp in van Australische rocklegende Nick Cave.
Tijdens een bezoek van de Brusselse componist Nicholas Lens aan de boeddhistische Rinzai Zen-tempels op het Japanse platteland ontsproot het eerste idee voor L.I.T.A.N.I.E.S, dat hij tijdens de lockdown van 2020 verder uitwerkte. Terwijl Lens zijn thuisstad Brussel op de fiets verkende en een ongewoon stille stad ontdekte, kwam de herinnering terug aan de natuurlijke stilte die oprijst uit de regenachtige bossen die de 13e-eeuwse Zen-tempels omgeven.
Om zich de rust te herinneren die hij tijdens zijn bezoek aan Japan had ervaren, begon Nicholas Lens te componeren en toen de contouren eenmaal geschetst waren wilde hij twaalf litanieën laten schrijven door iemand die niet zoveel ervaring had met opera, zodat de woorden zo natuurlijk en authentiek mogelijk over zouden komen. De geschikte persoon hiervoor vond hij in Nick Cave, met wie hij in 2014 ook al samenwerkte toen Cave de teksten voor Lens’ opera Shell Shock schreef (Bruzz).
Nadat Nick Cave was benaderd, moest hij eerst opzoeken wat een litanie precies was. Misschien dat de twaalf litanieën in deze kameropera daarom ook niet zozeer een serie religieuze smeekbeden zijn zoals in de strikte betekenis van het woord, maar eerder introspecties van Cave over het leven en de schepper. Op zijn laatste twee studio-albums laat de Australische singer-songwriter ook al een in steeds toenemende mate introspectieve kant van zichzelf horen. “Ik besefte dat ik mijn hele leven al litanieën schrijf”, aldus de Into My Arms-zanger die vorig jaar het album Ghosteen uitbracht waarop hij de dood van zijn 15-jarige zoon verwerkt die in 2015 bij een ongeluk om het leven kwam (Deutsche Grammophon).
Het leven is vol lijden. Dat is de eerste van de Vier Edele Waarheden die de basis vormen van de boeddhistische leer. Gelukkig is de derde van deze vier edele waarheden: er is een manier om het lijden te stoppen. En dat is – de vierde Edele Waarheid – door het achtvoudige pad te volgen.
De hoofdzaak van het Achtvoudige Pad is dat de mens door meditatie alert wordt op het hier en nu en zich bewust is van lichaam en geest (Akker, van den 96). Misschien kunnen deze litanieën die door Nicholas Lens gecomponeerd en door Nick Cave geschreven zijn, daarom beter als meditaties gezien worden. Het geluid van een klankschaal klinkt regelmatig en iedere litanie heeft een eigen opdracht: zo is er een Litany of Divine Absence, een Litany of Yearning, een Litany of Godly Love en tot slot een Litany of Divine Presence. Lens waarschuwt er bovendien voor L.I.T.A.N.I.E.S niet als traditionele opera te zien met een duidelijk plot en dynamische personages, maar meer als een trance trip die een uur lang allerlei onverwachte kanten op gaat (Deutsche Grammophon).
Vanwege de strenge corona-maatregelen in België in het voorjaar van 2020, werd het album bij Nicholas Lens thuis opgenomen waarbij 11 musici om beurten hun partijen inspeelden. Op de lockdownopera zijn vier vocalisten te horen, waaronder Nicholas Lens zelf en zijn dochter Clara-Lane. De stem van Nick Cave is niet te horen, maar zijn hand wel. Vooral Litany of Transformation en Litany of Godly Love liggen erg in het verlengde van Cave’s laatste twee studioalbums. Daarnaast doet de diepe stem van Nicholas Lens op bepaalde momenten vaak ook denken aan die van Cave, waardoor Nick Cave-liefhebbers die te midden van de feestdagen wat bezinning en inkeer kunnen gebruiken, in L.I.T.A.N.I.E.S wellicht soelaas kunnen vinden.
Bronnen
Van den Akker, V. Internationaal 1: Interculturele diversiteit. Educatieve Uitgeversgroep, 2018.
“Nicholas Lens maakt lockdownopera met Nick Cave.” Bruzz, 9 oktober 2020, https://www.bruzz.be/culture/music-nightlife/nicholas-lens-maakt-lockdownopera-met-nick-cave-2020-10-09. Geraadpleegd op 13 december 2020.
“Nick Cave and Nicholas Lens announce new album L.I.T.A.N.I.E.S.” Deutsche Grammophon, 28 september 2020, https://www.deutschegrammophon.com/en/artists/diverse-kuenstler/news/nick-cave-and-nicholas-lens-announce-new-album-l-i-t-a-n-i-e-s-260427. Geraadpleegd op 13 december 2020.
Zonderman, Tom. “Nicholas Lens over zijn nieuwe samenwerking met Nick Cave: ‘De wisselwerking was groter’.” Bruzz, 2 december 2012, https://www.bruzz.be/culture/music-nightlife/nicholas-lens-over-zijn-nieuwe-samenwerking-met-nick-cave-de-wisselwerking. Geraadpleegd op 13 december 2020.
